स्वामी समर्थ आणि दत्त संप्रदाय
ह्या लेखात आपण स्वामी समर्थांची ओळख आणि त्यांचा दत्त सांप्रदाशी असलेला संबंध बघू या. स्वामी समर्थ ज्या दत्त संप्रदयात अवतरले त्या संप्रदायात दत्तात्रयांचे पूर्णावतार असलेले श्रीपादश्रीवल्लभ आणि श्री नृसिंह सरस्वती ह्यांच्या जीवन कार्याबद्दल माहिती असणे आवश्यक आहे, म्हणून त्यांचाबद्दल आणि त्यांनी केलेल्या कार्याबद्दल थोडे जाणून घेऊ.
ब्रम्हपुरानुसार दत्तात्रय हे अत्रि - अनुसयेचे पुत्र आणि ब्रम्हा, विष्णु महेशाचे पूर्णअवतार आणि सिद्ध शक्तीचे निर्माता होते. त्यांनी वेदांना नवसंजीवनी प्राप्त करून देण्याचे महत्वपूर्ण कार्य केले, समाजामध्ये वाढलेला दुराचार आणि अधर्म नाहीसा करून संस्कृतीचे रक्षण केले. ह्याच दत्तसंप्रदायांत पीठापूर येथे दत्ताचे पूर्ण अवतार समजले जाणारे श्रीपादश्रीवल्लभ ह्यांचा जन्म ई. स. १३२० ते १३५० दरम्यान आपळराज आणि सुमति यांच्या उदरी झाला. मुंज झाल्यावर गायत्रीमंत्राचा उपदेश होताक्षणीच वयाच्या अवघ्या सातव्यवर्षी श्रीपाद श्री श्रीवल्लभ यांनी चारही वेद उच्चारले, त्याच वेळेस लोकांना कळून चुले कि हे कोणी सामान्य बालक नसून थोर विभूती जन्मली आहे. वयाच्या सोळाव्यावर्षी विवाहाच्या प्रस्तावाला नकार देत आपल्या अपंग भावंडांवर कृपा करून संन्यासी जीवन स्वीकारले आणि संसार मोहाचा त्याग करून काशीस प्रस्तान केले. काशीस काही दिवस वास्तव्य करून पुढे जगन्नाथपुरी, बद्रिकेदर अशी तीर्थक्षेत्रे फिरून गोकर्ण महाबळेश्वर येथे तीन वर्ष गुप्त रीतीने वास केला . पुढे शैलपर्वतावर तीन चार महिने संचार करून कृष्णेच्या परिसरात कुरवपुर ह्या गावी आले आणि अवतार समाप्तीपर्यंत इथेच वास केला.
श्रीपादांनी कुरवपुर मध्ये त्यांच्या अनेक भक्तांचे मार्गदर्शन आणि उद्धार केला आणि गुरुद्वादशीला आपल्या भक्तांचे मन दुखवून अवतार समाप्ती केली आणि श्रीनृसिंह सरस्वती रूपाने पुन्हा प्रगट झाले.
श्रीपादांनी कुरवपुरात एका अंबिका नावाच्या स्त्रीला "तुला तेजस्वी पुत्र होईल" असा आशीर्वाद दिला होता. त्या अंबिकेने मृत्युनंतर अंबाभवानी म्हणून जन्म घेतला आणि माधव नावाच्या एका शिवभक्ता बरोबर तिचा विवाह झाला. पुर्वजन्माच्या कृपेनुसार श्रीनृसिंह सरस्वतींच्या रुपाने माधव आणि अंबिकेला करञ्जपुर येथे तेजस्वी पुत्रप्राप्त झाला. जन्म झाल्यानंतर समान्य बालक रडतात पण हे बालक ओंकाराचे उच्चारण करत होते. श्रीनृसिंह सरस्वतींनी सुद्धा मुंज झाल्यावर गायत्रीमंत्राचा उपदेश होताच चारही वेदांचे उच्चारण केले आणि वयाच्या सातव्या वर्षी संन्यासी होऊन तीर्थ यात्रे साठी घरातून बाहेर पडले. हे सात वर्षाचे बालक करञ्जपुर येथून निघाले व काशी येथे येउन थांबले आणि कृष्ण सरस्वतींकडून सन्यास आश्रमाची दीक्षा घेतली. श्रीनृसिंह सरस्वतींनी आपल्या जीवन काळात अगणित लीला केल्या आणि आपल्या ज्ञानाने अज्ञानाच्या अंधकाराचा संहार केला. श्रीनृसिंह सरस्वतींनी त्यांच्या जीवनातले शेवटचे वीस वर्ष गंधर्वपूर हल्लीचे गाणगापूर येथे गुप्त होई पर्यंत वास केला.
श्रीनृसिंह सरस्वतींनी त्यांचा अवतार समाप्त केला आणि कर्दळी वनात गुप्त झाले, श्रीनृसिंह सरस्वती गेल्यावर सुमारे तीनशे वर्षांनी अक्कल्कोनिवसि स्वामी समर्थ ह्याच कर्दळी वनातून प्रगट झाले. स्वामी समर्थ हे श्रीनृसिंह सरस्वतींचा पुनरावतार म्हणून प्रसिद्ध आहे…
पुढील भागात आपण दत्त संप्रदायात प्रकट झालेले अक्कलकोट निवासी स्वामी समर्थांचे चरित्र आणि प्रकट झाल्याची कथा बघू या.
No comments:
Post a Comment